پربازدیدترین اخبار

رویکردی نظری به تاثیرات شبکه های اجتماعی بر تولید ملی و اشتغال در میان جوانان

سید علی محمد آذربخش مدیر پژوهش و مدرس ارتباطات دانشکده صدا و سیما قم و دانشجو دکتری جامعه شناسی دانشگاه اصفهان، در مقاله "رویکردی نظری به تاثیرات شبکه های اجتماعی بر تولید ملی و اشتغال در میان جوانان" به این موضوع روز تاثیر شبکه های اجتماعی بر تولید پرداخته است.

سید علی محمد آذربخش مدیر پژوهش و مدرس ارتباطات دانشکده صدا و سیما قم و دانشجو دکتری جامعه شناسی دانشگاه اصفهان، در مقاله "رویکردی نظری به تاثیرات شبکه های اجتماعی بر تولید ملی و اشتغال در میان جوانان" به این موضوع روز تاثیر شبکه های اجتماعی بر تولید پرداخته است.

چکیده
با ظهور اینترنت و وب 1 و به دنبال آن وب 2 و جذابیت هایی که به دنبال داشت طیف وسیعی از مخاطبان در مقیاس جهانی جذب این وسیله ارتباطی شدند تا در پرتو آن بتواند نوعی هویت جدید را برای کاربران خود رقم بزند.
یکی از این قابلیت ها و امکانات که رویکرد تعاملی و ارتباط دوسویه مجازی را برای کاربران فراهم می نماید شبکه های اجتماعی وب است که میزان استفاده کنندگان از اینها روز به روز به صورت تصاعدی افزایش می بابد.
حقیقت آن است که کارکردهای شبکه های اجتماعی و ارتباطی به مثابه یک تیغ دو لبه عمل می نمایند. استفاده منطقی و سالم از این ابزارها می تواند تعالی و پیشرفت هر جامعه ای را سبب شود و از طرفی اعتیاد به آنها در جهت پر کردن اوقات فراغت و تخصیص زمان معتنابهی برای فعالیت در این شبکه ها مقدمات اغتشاش فرهنگی و اجتماعی و اتلاف سرمایه و وقت را برای کاربران به دنبال دارد.
بر همین اساس تولید ملی و اهمیت آن که از سوی مقام معظم رهبری به عنوان شعار امسال طرح و ارایه شده است پرداختن به مقولات موثر بر آن از جمله شبکه های اجتماعی ضرورتی انکارناپذیر است. اهمیت موضوع زمانی مضاعف می شود که درصد عظیمی از مخاطبان این رسانه ها را نیز جوانان تشکیل می دهند که به مثابه مهمترین سرمایه انسانی هر کشور در بعد توسعه تلقی می گردند.
نویسنده در این نوشته در تلاش است ضمن توصیف مفهوم شبکه های اجتماعی و ویژگیهای آن به انگیزه های استفاده از این شبکه ها و نیز فرصتها و تهدیدات آنها برای جوانان بپردازد و با نگاهی توصیفی– تبیینی زمینه ها و بسترها و فرصتها و تهدیدات حضور جوانان در شبکه های اجتماعی برای تولید ملی را مورد بحث و بررسی قرار دهد و نهایتا به رویکردهای تاثیر گذار در وجوه مختلف این شبکه ها در امر تولید ملی اشاره نماید.
کلیدواژه ها: شبکه های  اجتماعی، جوانان، تولید ملی، تهدید، فرصت.
 
مقدمه
ظهور و بروز وسایل ارتباطی باعث گرایش شدید مخاطبان نسبت به آنها شده است. این امر ناشی از مجموعه کارکردها و نقش هایی است که ابزارهای ارتباطی برای مخاطبان به ارمغان آورده اند.
یشرفت تکنولوژی‌های ارتباطی و اطلاعاتى، در زندگی بشر سهم بسزایی داشته است. نمی‌توان تغییرات بنیادین ناشی از ظهور تکنولوژی‌های ارتباطی و اطلاعاتی را در عرصه های مختلف زندگی فردی و اجتماعی نادیده گرفت. کاستلز معتقد است از آنجا که انتقال و جریان فرهنگ از طریق ارتباطات صورت می‌گیرد، حوزه‌ی فرهنگ که نظام‌هایی از عقاید و رفتارها را شامل می‌شود و ساخته‌ی تاریخ می‌باشد، با ظهور تکنولوژی جدید دستخوش دگرگونی‌های بنیادین می‌گردد. ورود فن آوری‌های ارتباطى، دگرگونی بنیادینی را در ساختار مناسبات و ارتباطات انسانی ایجاد کرده است. (کاستلز،۳۸۳:۱۳۸۴)
در این میان بسترهای متعددی همچون فراغت و اشتغال و توجه به نقش های آموزشی، تبلیغی و تفریحی از طریق این ابزارها فراهم گردیده است. به گونه ای که بخش عظیمی از کاربران و مخاطبان وقت خود را صرف گشت و گذار در دنیای مجازی می نمایند تا زمینه ارضای نیازهای متعدد خود را نسبت به کارکردهایی که از رسانه ها انتظار دارند و به دنبال آن هستند فراهم نمایند.
طرح مساله:
یکی از جهت گیریها و استراتژیهای کلان حکومتی، تعیین شعاری برای هر سال از سوی مقام معظم رهبری می باشد. بر همین اساس امسال نیز به نام تولید ملی، حمايت از كار و سرمايه‌ى ايرانى نامگذاری شده است. این مفهوم در بردارنده ابعاد و جوانب مختلف در حوزه های متعدد اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی است که همه مسئولان و سیاستگذاران نهادها و دستگاههای مختلف کشور را موظف می دارد تا نسبت به این موضوع احساس مسئولیت نمایند و سیاستهایی متناسب با وظیفه، نقش و کارکردهای ذاتی خود تا رسیدن به برنامه عملیاتی در این امر خطیر و تحقق آن تلاش نمایند.
بدیهی است متغیرهای متفاوتی در ذیل مسئولیت هر کدام از این نهادها وجود دارد که هم راستا سازی فعالیتها و مجموعه اقدامات آنها باید در انطباق با مخاطبان فعال خود در این زمینه باشد. در واقع با طرح هدفمند این شعار از سوی مقام معظم رهبری جهت گیری فعالیتها و برنامه های کشور در سال جدید معین گردیده است. همانگونه که اشاره شد برای تحقق این شعار تمامی اقشار جامعه، مردم و مسئولین هر کدام سهم و نقشی دارند. در بین آحاد مردم نیز شاید بتوان جوانان را مهم ترین رکن هم در تولید ملی و هم در استقبال و استفاده از کالاهای داخلی دانست.
همچنین اشتغال جوانان و هدایت آنها برای گسترش وتقویت تولید ملی از مهمترین مسائل در حوزه امور جوانان و نیز از جمله دغدغه های مقام معظم رهبری در این زمینه می باشد.
اینترنت و سرویس های ارائه شده در قالب آن، در عین حال که ابزار مفیدی برای كسب و تبادل اطلاعات است اما می‌تواند مخرب نیز باشد؛ به بيان ديگر، اینترنت ابزار قدرتمندی است که هم می‌تواند باعث فساد گردد و هم ابزار آموزش و تعلیم و رشد علمی، فرهنگی و اجتماعیِ نوجوانان و جوانان را فراهم آورد.( صديق بناي، 1389)
در سال 1960 نخستين بار بحث شبكه هاي اجتماعي در دانشگاه ايلي نيوز در ايالت متحده آمريكا مطرح شد و بالتبع آن بسیاری از عرصه های مختلف تفریحی و تعاملی در حوزه های مختلف ایجاد گردید.
پی‌آمد این امر شکل‌گیری نوع جدیدی از تعاملات انسانی است که ضمن تمایز از الگوهای ارتباطی مرسوم در رسانه‌های ارتباط جمعی عملاً فرصت‌های نوینی را در جهت تجلی خود و هویت، به وجود آورده است.
با تعاملی شدن فضای وب و امکان بهره گیری از امکانات و قابلیت ها، فعالیتهای تفریحی و تبلیغی وامور کسب و کار و تولید و توزیع، خدمات متعددی در قالب ها و شکل های مختلف برای کاربران فراهم شد. در همین زمینه فرصتهایی برای ظهور استعدادهای پنهان مهیا شد که افراد از طریق آن امکانی برای بروز خلاقیتها و نوآوری های فردی، حرفه ای، شغلی و... پیدا نمودند.
وجه دیگر این امر توجه افزایشی به مقولات و کارکردهای تفریحی سالم و ناسالم این قابلیت ارتباطی است که به روی هر کاربری باز شده است. استفاده های افسار گسیخته و غیر متناسب با فرهنگ و هویت دینی- اسلامی ما باعث ایجاد بسیاری از ناهنجاریهای اجتماعی و فرهنگی در میان کاربران گردیده است.
این در حالی است که در سالهای اخیر شبکه های اجتماعی با بهره مندی از جذابیتهای چند رسانه ای و این ظرفیتهای خاص توجه قشر عظیمی از جوانان را در دنیا به خود معطوف کرده است.
گزارش شرکت کام اسکور در سال 2012 نشان می‌دهد که هم اکنون کاربران بین ۱۵ تا ۲۴ سال بیش از دیگران خود را درگیر فعالیت‌های شبکه‌های اجتماعی کرده‌اند و روزانه ۸ ساعت را صرف بازدید از این شبکه‌ها می‌کنند. (افتاده، 1388)
قرائن نشان می دهد با توجه به عمر محدود شبکه های اجتماعی، کاربران جوان آنها تاثیرات فرهنگی و اجتماعی زیادی را از کارکردهای این ابزارها پذیرا شده اند.
با گسترش روز افزون قابلیتها و جذابیتهای شبکه های اجتماعی، دسترسی به این ابزارها برای کاربران جوان ایرانی نیز تسهیل شده است.
 آمار نشان می دهد بخش عمده ای از جمعیت کشور ما قشر جوان می باشند و این قشر به لحاظ ویژگی ها و خصوصیات جامعه شناختی و روانشناختی حاکم بر آنها دارای نیازهای متعددی در عرصه های مختلف می باشند. از سوی دیگر جوانان در میان اقشار سنی جامعه یکی از قشرهایی هستند که بیشترین استفاده-کنندگان از اینترنت به شمار می آیند.
بنابراین یکی از مولفه های مهم در توسعه هر کشور مساله تولید در سطوح مختلف و اشتغال در میان جوانان می باشد.
وقتی سخن از تولید ملی به میان می آید وجه اقتصادی آن به ذهن تداعی می شود. البته این امر از جهتی به دلیل کارکردی است که تولید ملی داراست و منظور یا هدف نهایی و مطلوب آن که همان دستیابی به پیشرفت و حرکت متعالی آن برای مجموعه نظام است مورد نظر واقع می شود.
بر همین اساس بدیهی است که تولید ملی تنها به حوزه تجاری و اقتصادی محدود نمی شود بلکه زیربنایی ترین وجه تولید ملی تولید علمی است که خود تعیین کننده ترین استانداردهای حاکم بر هر کدام از حوزه های دیگر است.
حقیقت آن است که کارکردهای شبکه های اجتماعی و ارتباطی به مثابه یک تیغ دو لبه عمل می نمایند. استفاده منطقی و سالم از این ابزارها می تواند تعالی و پیشرفت هر جانعه ای را سبب شود و از طرفی اعتیاد به آنها در جهت پر کردن اوقات فراغت و تخصیص زمان معتنابهی برای فعالیت در این شبکه ها مقدمات اغتشاش فرهنگی و اجتماعی و اتلاف سرمایه و وقت را برای کاربران به دنبال دارد. در همین راستا درصد عظیمی از مخاطبان این رسانه ها را نیز جوانان تشکیل می دهند که به مثابه مهمترین سرمایه انسانی هر کشور در بعد توسعه تلقی می گردند.
حال با توجه به اهمیت و توجه به هر کدام از مقولات عنوان شده(شبکه های  اجتماعی، جوانان و تولید و اشتغال) در این مقاله تلاش می شود ضمن بر شمردن تاثیرات شبکه های اجتماعی، جنبه های مثبت و منفی این رسانه ها را به عنوان یکی از جدیدترین فناوری های ارتباطی جدید بر مقوله تولید و اشتغال در میان جوانان مورد کنکاش و بررسی قرار دهیم .
تعریف و ویژگی های شبکه های اجتماعی
تاکنون تعاریف گوناگونی از شبکه‌های اجتماعی اینترنتی ارایه شده است. نقطه اشتراک در تمامی این تعاریف، تعاملی بودن و به اشتراک گذاری علاقمندیها و نظرات کاربران است که از طریق ایجاد محتوا در فضای مجازی صورت می گیرد.
آندره کاپلن و مایکل هانلین رسانه‌های اجتماعی را این گونه تعریف می‌کنند:
"گروهی از برنامه‌های کاربردی  متنی بر اینترنت هستند که با اتکا به بنیان‌های تکنولوژیک وب 2، امکان ایجاد و تبادل محتوای تولید‌شده بوسیله کاربران را می‌دهند"(وب سایت همشهری آنلاین، 1390)
در واقع شبکه های اجتماعی، چارچوبی برای اعضای یک گروه است که پیوستگی و ارتباط آنها از مجرای این ساختار صورت می گیرد و درصدد تبادل آزادانه افکار، عقاید و فعالیتهای فردی و اجتماعی خودشان می باشند. در واقع این وابستگی متناسب با مولفه های متعددی می تواند موقتی یا پایدار باشد.
رسانه‌های اجتماعی رسانه‌هایی برای تعامل اجتماعی هستند که از تکنیک‌های ارتباطی بسیار در دسترس و گسترش‌پذیر  استفاده می‌کنند
رسانه‌های اجتماعی در تجارت ممکن است  به عنوان "رسانه‌های تولیدشده بوسیله مصرف‌کننده" (CGM) توصیف کنند.
یک رشته مشترک که همه این تعریف‌ها را به هم می‌پیوندد، آمیزه تکنولوژی و تعامل اجتماعی برای خلق جمعی ارزش است.
برخی از مهمترین ویژگیهای شبکه های اجتماعی عبارتند از:
1-     دسترسی و وسعت
2-    کم هزینه بودن
3-    چند رسانه ای بودن
4-    جمع گرایی و شبکه سازی انسانی
5-    تعامل گرایی
6-    سهولت استفاده
7-    ارتباط فوری
8-    پیوستگی و مداومت
انگیزه های زیادی برای استفاده و علل حضور کاربران در تولید محتوا و به اشتراک گذاری آن‌ها در شبکه های اجتماعی وجود دارد. به اعتقاد برخی کارشناسان مهمترین انگیزه ها برای بهره گیری از این شبکه ها عبارتند از:
1.     دیده شدن
2.    جزئی از وب بودن
3.     مشارکت
4.     تولید کننده محتوا به جای مصرف کننده صرف
5.     ارتباط از طریق به اشتراک گذاری منابع
6.     کمک گرفتن از نظرات دیگران برای بهبود آثار
7.     استفاده از فضای موجود در پایگاه‌
8.     گسترش محیط جدید و استفاده از فایل‌های دیگران (عباسی ، 1387، ص 23)

مروری بر ادبیات
در حوزه علوم ارتباطات از جمله تئوری هایی که می توان در ارتباط با موضوع تاثیر شبکه های اجتماعی بر تولید ملی و اشتغال در میان جوانان بیان داشت، نظریه کاشت و نظریه استفاده - تاثیر است.
 نظریه کاشت
جورج گربنر این نظریه را درخصوص تاثیرات تلویزیون بیان داشت ولی با تاسی از فرایند جایگزین سازی و تکامل گرایی که در حوزه رسانه های جمعی اتفاق افتاده می توان این نظریه را به شبکه های اجتماعی به عنوان یکی از رسانه های اجتماعی که از رشد بسیار بالایی در جذب توجه مخاطبان جهانی برخوردار شده اند نیز به کار گرفت.
گربنر استدلال می کند که تلویزیون آثار درازمدتی دارد؛ آثار تدریجی و غیرمستقیم اما متراکم و با اهمیت.
 وی با استفاده از تحقیقی كه احتمالاً طولانی‌ترین و گسترده‌ترین برنامه پژوهش اثرهای تلویزیون است، نظریه «كاشت باورها» را ارائه داد. (سورین و تانکارد، 1386،ص 389)  شاهد اصلی گرنبر برای این نظریه، از تحلیل محتوای سیستماتیك تلویزیون آمریكا طی چندین سال متوالی بدست آمده است.(مك‌كوایل؛1385،ص399)
 این نظریه یكی از اشكال اثر رسانه‌ها در سطح شناختی بوده و مربوط به این موضوع است كه قرار گرفتن در معرض رسانه‌ها، تا چه حد می‌تواند به باورها و تلقی عموم از واقعیت خارجی، شكل دهد؟ نظریه كاشت یا اشاعه برای ارائه الگویی از تحلیل، تبیین شده است؛ تا نشان‌دهنده تأثیر بلندمدت رسانه‌هایی باشد، كه اساساً در سطح برداشت اجتماعی، عمل می‌كنند.(گونتر،1384، ص 310) گرنبر عقیده دارد كه تلویزیون به لحاظ عمق و نفوذ قابل ملاحظه‌اش، نیروی فرهنگی قدرتمندی است. وی تلویزیون را ابزاری در دست نظم تثبیت‌شده صنعتی اجتماعی می‌داند، كه به جای تغییر، تهدید یا تضعیف نظام سنتی باورها، ارزشها و رفتارها، در خدمت حفظ، تثبیت یا تقویت آنهاست. او كه اثر اصلی تلویزیون را جامعه‌پذیری یعنی اشاعه ثبات و پذیرش وضعیت موجود می‌داند، معتقد است كه تلویزیون تغییرات را به تنهایی به حداقل نمی‌رساند؛ بلكه این امر با هماهنگی دیگر نهادهای عمدۀ فرهنگی محقق می‌شود.(همان، ص310)
 با بهره گیری از گزاره های حاکم بر نظریه کاشت می توان گفت که شبکه های اجتماعی تاثیر شگرف تری نسبت به تلویزیون بر مخاطبان دارد. کاشت پیامهای متعدد و متنوع در عرصه شبکه های اجتماعی باعث شکل گیری نگرش ها و رفتارهای کاربران شده و اثرات این پیامها در درازمدت نیز قابل مشاهده است. شبکه های اجتماعی باعث می شوند تصمیمات فرد در ارایه دیدگاهها و نگرش ها دچار تغییر شود، متحول شود به نگرش جدیدی در زمینه ای خاص منجر شود. این وجه از کارکرد شبکه های اجتماعی به صورت مداوم و با تولید و کاشت پیامهای همگن در فضای این شبکه ها روز به روز بر نگرش ها و رفتار کاربران تاثیر می گذارد.
نظریه استفاده – تاثیر
نظريه استفاده – تاثیر به توصيف فرايندهاي شناختي مي‌پردازد كه با استفاده از استفاده محتوای ارایه شده فرد را به سمت انتخاب‌هاي رفتاري هدايت مي‌كند؛ در نتيجه، كاربرد آنها در رويكرد استفاده و رضامندي به طور كلي بر انتخاب‌هاي فرد در مورد قراردادن خود در معرض رسانه‌ها يا پيام‌هاي خاص آن تأكيد دارد. (نيكو و ديگران، 1380، ص 80)
مدل استفاده – تاثیر بين انتظارات (خرسندي‌هاي خواسته شده) و ارضاها (خرسندي‌هاي به دست آمده) تفاوت مي‌گذارد و از اين رو، نوعي بهره‌مندي فزاينده از كاربرد رسانه‌اي در طول زمان را شناسايي مي‌كند. بنابراين آنگاه كه خرسندي‌هاي خواسته شده بيشتر باشد، اين احتمال نيز افزايش مي‌يابد كه ميزان ارضاي مخاطبان بالاتر و ميزان توجه و تاثیر آنها بيشتري مي‌شود. عكس چنين رابطه‌اي هم مي‌تواند اتفاق بيفتد. در واقع کاربر وسایل ارتباطی با استفاده از این وسایل درصدد به کارگیری اثرات و نتایج آنها در برنامه های زندگی خویش است. این تاثیرات می تواند بر شغل و حرفه، برنامه های تفریحی روزانه، و حتی برنامه هایی که به منظور پر کردن اوقات فراغت و ارتباط با دیگران طراحی و ترسیم می نماید به کار گیرد. (مك‌كوئيل، 1380، صص 112-111).
 با بهره گیری از اصول این نظریه  می توان گفت حضور کاربران جوان در شبکه های اجتماعی زمانی دارای اهمیت و ارزش است که استفاده از این شبکه ها در راستای تاثیر بر فرایند فعالیتها و کنشهای روزمره او و در جهت تعالی بخشیدن به این بخش از برنامه های زندگی او باشد. بنابراین مدل استفاده – تاثیر می تواند بر وجه عملیاتی و کاربردی استفاده از شبکه ها مورد تاکید واقع گردد.

فرصت ها و تهدیدات شبکه های اجتماعی برای جوانان
می توان گفت جدیدترین نوع روابط انسانی در "شبکه های اجتماعی" اینترنتی شکل گرفته است که از تاسیس آنها مدت زیادی نمی گذرد . این شبکه ها با اشتراک گذاری دنیای شخصی کاربران خود و به حداقل رساندن فاصله بین آنها، امکان تاثیرگذاری بیشتر و آسان تر را فراهم می کنند . در شبکه های اجتماعی همه کاربران به ظاهر در یک سطح هستند و با بهره گیری از ظرفیت های این ابزار قادر خواهند بود ارتباطات گسترده انسانی را فارغ از مرزهای سیاسی و جغرافیایی تجربه کنند . گرایش روز افزون کاربران به شبکه های اجتماعی نشان می دهد که دنیای مجازی تا حد زیادی تحت تاثیر این شبکه ها درآمده است .
در واقع با توسعه و گسترش شبکه های اجتماعی ، روابط از گذشته نزدیک تر و گسترده تر شده است . به گونه ای که سایت‌های اجتماعی به بخشی جدایی ناپذیر از زندگی بسیاری از ما تبدیل شده است و آثار مثبت و منفی آنها بر زندگی ما تاثیر می گذارد . بعضی از کارشناسان معتقدند با کمک این سایت‌ها ارتباطات بین انسان‌ها وارد مرحله جدیدی شده است و مردم بهتر و سریع‌تر می‌توانند از حال یکدیگر با خبر شوند . اما از سوی دیگر تعدادی دیگر از متخصصان نیز بر این باورند که شبکه های اجتماعی ، بخصوص فیس‌بوک مشکلات زیادی را هم به وجود آورده‌اند .
اين شبكه ها اگر چه باعث افزايش تعامل ميان كاربران شده و زمينه را براي بسياري از اقدامات خلاقانه در فضاي مجازي فراهم مي كنند، اما پتانسيل زيادي براي انواع سوءاستفاده چه از سوي هكرها و چه از سوي افراد و دولت‌ها هستند.  در اين ميان جوانان كه با هيجان زياد در اين شبكه ها حضور مي يابند خود را به طور جدي در معرض خطر قرار مي دهند.
در مجموع می توان برخی از مهمترین فرصت هایی که جوانان می توانند از طریق شبکه های اجتماعی بدست آورند را اشاره می نماییم.
•    انتشار سریع و آزادانه اخبار و اطلاعات، افزایش قدرت تحلیل و تقویت روحیه انتقادی
•    امکان عبور از مرزهای جغرافیایی و آشنایی با افراد، جوامع و فرهنگ های مختلف
•     شکل گیری و تقویت خرد جمعی
•     امکان بیان ایده ها به صورت آزادانه و آشنایی با ایده ها، افکار و سلیقه های دیگران
•     کارکرد تبلیغ محتوا
•     ارتباط مجازی مستمر با دوستان و آشنایان
•     تبلیغ و توسعه ارزش های انسانی و اخلاقی در عرصه جهانی
•     یکپارچه سازی بسیاری از امکانات اینترنتی و وبی
•     توسعه مشارکت های مفید اجتماعی
•     افزایش سرعت در فرایند آموزش و ایجاد ارتباط شبانه روزی بین استاد و شاگرد
•     افزايش اعتماد، صميميت و صداقت در فضاي سايبر (سلیمانی پور،1379، صص 15-19).
طبیعی است چنانچه  فرصتهای مذکور کارکرد صحیحی نداشته باشند و در به کارگیری آنها دقت کافی صورت نگیرد خود می توانند دقیقا در نقطه مقابل فرصتهای ذکر شده قرار گیرند و به عنوان یک آسیب جدی قلمداد شوند.
اما در عین حال برخی از مهمترین آسیب های شبکه های اجتماعی را می توان به قرار زیر دانست.
تضعيف دولت هاي ملي
•    تأثير بر افكار عمومي و بسيج آن برای اغتشاش در درون کشورها
•    افزايش تعارضات ساختاري و دوگانگي هويت،
•    يكسان سازي فرهنگي،
•    تقويت گرايش هاي گريز از مركز (فروملي و فراملي)
•    اخلال در روند وحدت ملي
•    ايجاد اختلاف و شكاف ميان ملت ها به دليل ملي گرايي افراطي
•    ايدئولوژي هاي متضاد و در نهايت بروز شكاف فرهنگي
•    يكپارچگي افقي گروه ها و طبقات و تشديد دوقطبي
•    تضاد با ارزش ها، باورها
•    تضعيف پيوندهاي سنتي از طريق تقويت و تبليغ ارزش هاي غربي و كمك به استحاله فرهنگي،
•    بهره برداري تبليغاتي و انتشار اخبار غيرواقع تحريف شده،
•    ايجاد نخبگان سياسي و فرهنگي وابسته (پایگاه اینترنتی جنگ نرم، به نقل از پگاه حوزه، 1390)

جوانان و تولید ملی در عرصه علم و فناوری در شبکه های اجتماعی
رایزنی و تعامل علمی در شبکه های اجتماعی به عنوان یکی از محمل هایی است که جوانان می توانند با شیوه درست و منطقی در جهت شناخت علمی یا تقویت اندوخته های تئوریک خود به آن دست یازند.
شاید در نظر، ماهیت تفریحی و سرگرمی شبکه های اجتماعی به عنوان وجه غالب جلوه نمایی کند اما نمی توان منکر این امر شد که یکی از مهمترین قابلیت های شبکه های مجازی امکان نشر داده ها و یافته های علمی افراد است.
امکان تعامل و رایزنی های علمی در حوزه های تخصصی افراد می تواند از این بستر آغاز شود. بهره گیری از مشاورت های افراد صاحبنظر که در شبکه های اجتماعی حضور دارند می تواند فرصتی برای جوانان باشد تا بتوانند از این مجرا داده های اطلاعاتی و دانش تخصصی خود را بهبود و ارتقا بخشند. بنابراین ارتباط با این دسته از افراد و استفاده از تجارب، دانسته ها و آموخته های آنها می تواند به ارتقای سطح علمی جوانان کمک نماید.
پیامد این امر توسط قشر جوان و فرهیخته، اگر به تولید محتوا و متن تخصصی در داخل کشور و به منظور دانش افزایی و یا حتی به طرح و ارایه دیدگاههای جدیدی منجر شود، یکی از مطلوب ترین شیوه های تولید دانش در داخل کشور است چرا که زمینه به کارگیری این اندیشه ها  را از طریق اندیشمندان دیگر فراهم می نماید و زمانی این درجه از مطلوبیت خواهیم رسید که این دیدگاهها به دانش بومی در درون کشور تبدیل شود.
آشنایی با موضوعات و فناوری های جدید ارایه شده در شبکه های اجتماعی خواه به صورت تبلیغ یا طرح مباحث تخصصی مربوط به آن و به ویژه آن بخش از فناوریهای موثر در فرایند تولید و عرصه توسعه کشور می تواند  فرصتی برای شناخت و یادگیری، رمزگشایی و بهره برداری برای جوانان باشد.
 دارا بودن گستردگی نشر و مخاطبان جهانی در شبکه های اجتماعی این فرصت را جوانان فراهم می کند تا بتوانند خود را در میان گروهها و اشخاص فعال در زمینه های تخصصی علمی، هنری، فنی و تولیدی مطرح نمایند و اندیشه های حود را با دیگران به اشتراک گذارند. با استفاده از این فرصت، جوانان می توانند ضمن آشنایی با آرای دیگران، مجموعه فعالیتها و اندیشه های خود را در سطح بین المللی مطرح نماید و به نوعی به قابلیت ها و تواناییها و روح خودباوری و خودتوانی جامه عمل بپوشاند.

تاثیرات حضور جوانان در شبکه های اجتماعی برای تولید ملی و اشتغال
جوانان به عنوان بخش عظیمی از کاربران شبکه های اجتماعی در داخل کشور و قشر توانمند برای ارایه خدمات و فعال در عرصه تولید ضمن آنکه می توانند از این ابزارها تاثیر پذیری داشته باشند نیز قابلیت تاثیر گذاری مثبت بر فرایند کسب و کار و اشتغال نیز داشته باشند.
الف: فرصت های حضور جوانان در شبکه های اجتماعی برای تولید ملی
 این تاثیرات می توانند در دو بعد نگرشها و رفتارها ظاهر شود. تاثیراتی که جوانان در حو.زه نگرشی می توانند بر حوزه تولید ملی بر جای گذارند همان احساس و باور به روح توانمندی نسبت به فعالیتهای بزرگ و با اهمیت در عرصه جهانی است. این احساس و روح خود باوری زمینه تقویت چارچوبهای توسعه کشور را به دنبال دارد.
در بعد رفتاری نیز فعالیت عینی در حوزه شبکه ها و بیرون از این عرصه و در داخل کشور برای کمک به تعالی و پیشرفت حوزه های اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی تشدید و اجرایی می شود.  علاوه بر موارد بالا، از جمله تاثیرات که به عنوان فرصت قلمداد می شوند، نیز می توان به موارد زیر اشاره کرد.
1-    زمینه سازی و ایجاد دغدغه به منظور فعالیت در محیط مجازی و حتی واقعی
2-    آشنا با گروههای فعال در حوزه کسب و کار و تولید در درون شبکه های اجتماعی
3-    شناخت یابی نسبت به امور مربوط به کسب و کار در مقیاس جهانی
4-    شناخت یابی قابلیت ها و پتانسیلهای تولیدی
ب: تهدیدات حضور جوانان در شبکه های اجتماعی برای تولید ملی
1-    تاثیر پذیری غیر منطقی و منفعلانه عمل کردن در برابر محصولات تولیدی دیگران
نخستین تهدید حضور جوانان در شبکه های اجتماعی شیفتگی به تواناییها و قابلیت های دیگران است. از مجرای این تهدید، ممکن است به دلیل تنوع چشمگیر و گوناگونی تولید و ارایه، اعتماد به نفس و روح خودباوری و خود اتکایی در کاربر جوان ضعیف شده  و نه تنها از این قابلیت برای ارتقای سطح تولید ملی خود بهره نجسته بلکه عملا مقهور ساخته ها یا حتی اندیشه های نامتناسب با فرهنگ حاکم بر کشور خود می گردد.
مدگرایی های ناشی از حضور جوانان در شبکه های اجتماعی و پشت پا زدن به محصولات یا تولیدات داخلی یک نمونه ازاین تهدید به شمار می رود. طبیعی است که نتیجه این تهدید خود در گستره وسیع تری به تهدید  هویتی فرد کمک می نماید که از آن می توان به نوعی اختلال یاد کرد.
2-    اختلال در هویت حقیقی جوانان
با شکل گیری رسانه های اجتماعی و توسعه ابزارهای ارتباطی- متعاملی در فضای وب، هویت کاربران این ابزارها نیز تحت تاثیر قرار گرفته است. ظهور بسترهای جدیدی از اجتماعات انسانی در سپهر مجازی به شاکله هویت جهان وطنی کاربران در حوزه سایبر کمک کرده است و فضای وب جولانگاه کنش ها و واکنش ها، مبادلات و اشتراکات معانی و پیامها شده و  به خلق ساحت جدیدی از حوزه عمومی منجر شده است.
این امر باعث شده است که ساخت و انتشار پیامهای ناهمگون و متعدد در عرصه وب و بالاخص در رسانه های اجتماعی با قابلیت ویژه متعاملی و اشتراکی، موجبات پیدایش هویت متفاوتی را در کاربران به ویژه جوانان فراهم نماید  به گونه ای که هویت حقیقی آنها را به شدت دچار اختلال کرده است. هویت ساخت یافته از شبکه های اجتماعی تا حد زیادی بازنمایی و بازتولید ذهنیات شکل گرفته و برساخته از هویت واقعی کاربر است که ممکن است نتیجه سرکوبگرانه یا تقویت مدارانه هویت حقیقی خود باشد. از طرف دیگر هویت شبکه ای حاصل و برساخته علقه های کاربر به هویت حقیقی خود است که در سپهر جهانی وب آن را آگاهانه و با اراده خود شکل و انتشار داده است. البته ممکن است در فرایند شکل گیری این هویت، به وانمودگی هویتی نیز دچار گردد.(آذربخش، 1391، همایش روز رسانه های اجتماعی)
مثلاً در سایت هایی مثل فیس  بوک و فرندفید و تويیتر، کاربر در کنار اینکه عضو جامعه بزرگ پايگاه مورد نظر است، در گروه و شبکه های اجتماعی کوچک‌تری نیز عضو می شود.
 هر کدام از این گروه ها وابستگی خاص و به تبع آن فرهنگ ارتباطاتی مخصوص خود را دارند. پس فرد در تأثیرپذیری از فرهنگ ارتباطاتی این گروه ها بر خود لازم می بیند که هویت ارتباطاتی خود، يعني سبک و هویت کنش های کلی خويش در ارتباط با دیگران را تغییر دهد؛ هر چند این تغییر هویت موقت و محدود به زمان و مکان خاصی باشد؛ ولی بدون تردید در هویت واقعی فرد بی‌تأثیر نخواهد بود و به‌ طور کلی، همه اجزای یک شبکه اجتماعی که فرد با آن در تعامل است، در ضمیر ناخود آگاه فرد تاثیر می گذارد. هویت ارتباطاتی فرد نیز چیزی نیست که به ضمیر ناخودآگاه مرتبط نباشد. (رصد گر ....)
3-    ایفای نقش مصرف کننده و تبلیغ گیرنده صرف:
حضور جوانان در شبکه های مجازی می تواند به ایجاد یا قوام بخشی هر گونه تلاش در راستای تولید ملی منجر نشود  بلکه حتی آنها را به سمت مصرف کننده و تبلیغ گیرنده کالاها و محصولات خارجی مبدل نمایند. این امر باعث می شود جوانان به محصولات خارجی گرایش پیدا کنند و نه تنها در این راستا نقشی از خود به جای نمی گذارند بلکه به راحتی به تولید ملی پشت پا زده و ایفای نقش مصرف کنندگی برای تقویت کالاها و محصولات خارجی را عهده دار می شوند.
 به عبارت دیگر گرایش آنها به برندها و مارک های خارجی در تولیدات دیگران می تواند ماحصل دستان توانمند خودشان را با بی مهری مواجه سازد و چرخ های اقتصاد جامعه را از چرخش بازدارد. (چیذری، 1391،ص 3)
4-    تهدید جدی تر و دردناک تر از همه موارد بالا آن است که کاربر جوان به جای بهره گیری از شبکه های اجتماعی در راستای منافع و مصالح کشور خود به مبلغی برای تبلیغ و فروش محصولات، اندیشه ها و کالاهای تولیدی دیگران در آید. در این شکل، فرد به عنوان بازاریاب یا تبلیغ گری در شبکه های اجتماعی یا حتی در درون کشور خود مبدل می شود و به دنبال بازاری برای فروش تولیدات فعالان در عرصه این شبکه هاست.
زمینه ها و بسترهای حضور جوانان در شبکه های اجتماعی
زمینه ها و بسترهای زیادی برای بهره گیری از شبکه های اجتماعی برای ایجاد اشتغال و تولید در میان جوانان وجود دارد که در ذیل به برخی از مهمترین و البته عملیاتی ترین این زمینه های حضور فعالیت اشاره می نماییم.
جوانان با استفاده و بهره گیری از شبکه های اجتماعی می توانند یکی از نقش های زیر رادر فرایند ایجاد تولید و کسب و کار داشته باشند و هر کدام از این نقش ها به عنوان فرصتی برای این قشر می تواند قلمداد شود:
1-    موجد تولید و فضای کسب و کار
مهمترین و البته نافع ترین کارکردی که جوانان با استفاده از شبکه های اجتماعی می توانند داشته باشند، کارکرد ایجاد و راه اندازی یک فعالیت تولیدی است. این فعالیت تولیدی از تاسیس یک واحد تولیدی کوچک تا در گسترده ترین شکل آن متناسب با قابلیت کاربر، سطح دانش تخصصی، تجربه و ... و البته در شکل محلی و ملی تا بین المللی می تواند باشد.  
این کارکرد تولیدی نوعی خود اشتغالی را با استفاده از فناوری جدید برای جوانان رقم می زند که نتیجه آن در مقیاس  وسیع کمک به فرایند توسعه کشور است.
قالب ارایه این نوع کسب و کار یا در بیان کلی تر، تولید، می تواند شکلی از ارایه محتوا و متن از طریق بازاریابی، خرید و فروش و  مشاوره های علمی و فنی، نرم افزاری یا سخت افزاری باشد.
2-    مقوم تولید و فضای کسب و کار
جوانان با فعالیت منطقی و هدفمند در شبکه های اجتماعی نه تنها می توانند نوعی یا شکلی از کسب و کار را در این فضای مجازی را ه اندازی نمایند و به کار گیرند بلکه می توانند از این ابزارها در جهت توسعه و تعالی فعالیتهای مربوط به کسب و کارهای خود (کوچک و بزرگ) استفاده نمایند. این قابلیت در شبکه های اجتماعی از صورت های زیر قابل دریافت و به کارگیری است. البته برخی از این ظرفیت ها در شکل ایجاد و راه اندازی فعالیت کسب و کار یا خود اشتغالی در فضای مجازی نیز کاربرد دارند.  اما برخی از مهمترین جنبه های قوامی بخش به تولید ملی در عرصه شبکه های اجتماعی توسط جوانان عبارتند از:
1-    عرصه ای برای در اختیار گذاشتن و اشتراک گذاری تجربیات و یافته های جدید در حوزه اشتغال. به اشتراک گذاری تجربیات، دانسته ها و آموخته های طرفین ارتباط در شبکه های اجتماعی می تواند به تقویت تولید ملی در فضای شبکه ها منجر شود.
2-    زمینه ای برای طرح سوالات و مشکلات برای استفاده بهینه از فضای کسب و کار خود. در شبکه های عمومی این قابلیت وجود دارد تا جوانان نسبت به موضوعات و پرسش های احتمالی که در روند کار با آن مواجه شده اند پاسخ خود را دریافت دارند.
3-    بازاری برای ارایه و تبلیغ کالا و خدمات. شبکه های اجتماعی می توانند به عنوان بازاری مناسب برای ارایه و تبلیغ محصولات و کالاهای خود به حساب آیند.  
4-    زمینه ای برای آگاهی از آخرین تکنولوژی ها و پیشرفت های موجود در عرصه کسب و کار. حضور در شبکه های اجتماعی و محیط مجازی به کاربران جوان اجازه می دهد تا شناخت جامع تری نسبت به تکنولوژی ها و فناوری های مرتبط با حوزه کسب و کار خود به دست بیاورند و دروازه های جدیدی برای استفاده به روی آنها می گشاید.
5-    ایجاد فضای رقابتی برای کیفی گرایی در ارایه کالا و خدمات و محصولات قابل عرضه در فضای مجازی. برخورداری از تنوع و فراوانی محصولات مختلف علمی و فنی که از ویژگی اقتصادی و تجاری برخوردارند این امکان را برای کاربران فراهم می نماید که بتوانند در جهت پویایی و کیفی سازی محصولات و خدمات قابل ارایه در محیط شبکه ها گام بردارند.
3-    مخرب تولید و فضای کسب و کار
1-    تبدیل فضای کسب و کار به فضای به دور از ارزشها و هنجارهای متعالی انسانی. ممکن است به دلیل عدم استفاده صحیح از این ابزار ارتباطی زمینه های ورود به حوزه های نابهنجار و غیرهمسو با ارزشها و فرهنگ حاکم بر کشور برای کاربران جوان فراهم گردد و به جای بهره گیری از آن در جهت تقویت بنیه های علمیو اقتصادی به عاملی برای تخریب فرهنگ و هویت دینی و ملی مبدل شود. در این صورت حتی اگر کاربر خود دارای فعالیتی در حوزه کسب و کار باشد ممکن است چنان در این  بعد غیر ارزشی و نادرست غرق شود که همان اندک کار و تولید داخلی خود را نیز رها کند.
2-    تبدیل فضای کسب و کار به میدانی برای آسیب زایی در این عرصه مثل رواج پولشویی، قاچاق، آموزش شیوه های غیر ارزشی کسب و کار و ... . ممکن است کاربر جوان به دلیل عدم درک درست از فعالیت های موجود در عرصه شبکه ها به جای استفاده منطقی و اصولی از استعدادها و قابلیت های تولید گرانه خویش به جنبه های تخریبگرانه کسب و کار وتولید  روی بیاورد. به عبارت دیگر در این وجه کاربر جوان تولید گر و عامل به تولید می باشد ولی راههای نامناسب و نابهنجار را درپیش گرفته است. این نوع فعالیت ها بیش از آنچه در مسیر تعالی فضای تولیدی کشور باشد به زیان آن خواهد بود.
3-    تبدیل فضای کسب و کار به جولانگاهی برای فعالیتهایی غیر انسانی مثل تجارت انسان و .. . در نامطلوب ترین  وجه ممکن است کاربر جوان به گروههای فعال در زمینه خرابکاری و تبهکاری در زمینه اقدامات تروریستی بپیوندد. فعالیت آنها را مبنای فعالیت و عمل خویش قرار دهد و با پیوستن به این گروهها و ورود به حوزه های مورد توجه آن قرار گیرد و ماهیت انسانی خویش را با ورورد به این گروهها تحت تاثیر قرار دهد.
 

نتیجه گیری
همانطور که گفته شد حضور جوانان در شبکه های اجتماعی برای تاثیر گذاری بر تولید ملی با جنبه های متعددی می تواند همراه باشد. این وجوه  عبارتند از: موجد، مقوم و مخرب کسب و کار و تولید.  
همچنین حضور جوانان در شبکه های اجتماعی را می توانیم به عنوان یک فرصت تلقی نماییم و هم به عنوان یک تهدید.
ابعاد و زمینه های فرصت آوری همچون دانش افزایی، تولید متن،رایزنی و تعامل با صاحبنظران،طرح و ارایه دیدگاههای دیگران و بومی سازی آنها، استفاده از تجربیات و آموخته های اندیشمندان دانش تخصصی از طریق استفاده هدفمند و منطقی فراهم می شود.
برخی از ابعاد و زمینه های تهدید آور عبارتند از:
تاثیر پذیری غیر منطقی و منفعلانه عمل کردن در برابر محصولات تولیدی دیگران، اختلال در هویت حقیقی جوانان،ایفای نقش مصرف کننده و تبلیغ گیرنده صرف و نهایتا اینکه کاربر جوان به مبلغی برای تبلیغ و فروش محصولات، اندیشه ها و کالاهای تولیدی دیگران در آید.
به نظر می رسد  آموزش و فرهنگ سازی و نظارت کارشناسانه و مستمر بر فضای جوامع مجازی و برنامه ریزی برای آینده می تواند به عنوان دو پیشنهاد اساسی برای سیاستگذاران و دست اندرکاران حوزه مجازی مورد نظر واقع شود تا از جهتی بتوانند راههای تولیدگری و اشتغال زایی و ایجاد کسب و کار را در درون شبکه های مجازی آموزش داد و از طرفی با نظارت مستمر و دائمی امکان سوء استفاده های احتمالی در این زمینه از گروههای نابهنجار سلب کرد ضمن اینکه ابعاد مثبت این حضور را نیز تقویت کرد.
 
منابع
1.    افتاده، جواد، (1388)،  شبكه هاي اجتماعي يكپارچه سازي خدمات در روابط عمومي الكترونيك، جهارمين همايش روابط عمومي الكترونيك،تهران، ارديبهشت ماه
2.    آذربخش،سید علی محمد،1391، رویکردهای موثر در روند شکل گیری هویت شبکه ای در انطباق با هویت حقیقی کاربران، همایش روز رسانه های اجتماعی، (چکیده مقاله پذیرفته شده در این همایش)،تهران، خردادماه.
3.    پایگاه اینترنتی جنگ نرم، به نقل از پگاه حوزه،  1390 قابل دسترسی در
http://www.jangnarm.com/index.aspx?siteid=51&pageid=3129&newsview=27238
4.    چیذری، زهرا، 15 فروردین 1391، روزنامه جوان شماره 3469 ، ص 3
5.    سلیمانی پور، روح الله، 1379 . شبکه های اجتماعی؛ فرصت ها و تهدیدها، مجله ره آورد نور،شماره 31.
6.    سورین، ورنر و تانكارد، جیمز؛ نظریه‌های ارتباطات، علیرضا دهقان، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 13، چاپ سوم، ص392–389.
7.    صديق بناي، هلن، «آشنايي با شبکه‌های اجتماعی اینترنتی»، ]آنلاین[، تاریخ دسترسی 25/2/1389، نشاني:
http://www.hamshahrionline.ir/News/?id=8284
8.    رصدگر، «شبکه‌های اجتماعی مجازی و مسأله‌اي به نام هویت!»، ]آنلاین[، تاریخ دسترسی: 10/2/1389 نشاني:
 http://weblognews.ir/?p=7702
9.    طاهری، کیا، «نقش اینترنت در زندگی»، ]آنلاین[، تاریخ دسترسی: 20/2/1389، نشاني:
http://kptools.wordpress.com/2010/03/30/role-of-internet-in-our-life
10.    عباسی ، احمد، کاربرمحوری در دنیای وب2، با تلخيص، فصلنامه ره‌آورد نور، ش 24.
11.    کاستلز.مانوئل(۱۳۸۴)، عصر اطلاعات، ترجمه علیقلیان و خاکباز، تهران، نشر طرح نو، جلد اول
12.    گونتر ، بری؛ روش‌های تحقیق رسانه‌ای، مینو نیكو، تهران، اداره كل پژوهش‌های سیما، 1384، چاپ اول، ص310.
13.    مك‌كوایل، دنیس؛ (1385)نظریه ارتباطات جمعی، پرویز اجلالی، تهران، دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها، ، چاپ دوم،
14.    مك كوايل، دنيس، (1380)، مخاطب‌شناسي، ترجمه دكترمهدي منتظرقائم، تهران، مركز مطالعات و تحقيقات رسانه‌ها.
15.    نيكو، مينو، شيخ، سعادت و سركيسيان وازگن، (1380)، شناخت مخاطب با رويكرد استفاده و رضامندي، تهران، اداره كل هماهنگي پژوهش‌هاي برنامه‌اي معاونت سيما.
16.    وب سایت همشهری  آنلاین، 30 اردیبهشت 1390، قابل دسترسی در : 135464http://hamshahrionline.ir/ -